Fituesja e Nobelit për Letërsinë/ Annie Ernaux që erdhi në Shqipërinë e diktaturës, konkurroi me Houellebecq, Rushdie dhe Kunderas

Një shkrimtare franceze është fituesja e sivjetme e çmimit Nobel në Letërsi. Annie Ernaux, e njohur kryesisht për libra si “Vendi”, “Një grua”, “Vitet”, “Ngjarja” (disa të botuar edhe ne shqip), u vlerësua “për guximin dhe saktësinë klinike me të cilën ajo zbulon rrënjët, tjetërsimin dhe kufizimet kolektive të kujtesës personale”, sipas Akademisë Suedeze. Vdekja e babait të saj, humbja e kujtesës së nënës së saj dikur luftëtare, aborti, por edhe flaka e dashurisë janë ndër çështjet me të cilat ajo ka trajtuar gjatë rrugëtimit të saj.

Shkrimtarja e parë franceze që fitoi Nobelin që nga viti 2014 (kur fitues ishte Patrick Modiano), e 16-ta në historinë e çmimeve dhe një nga favoritët e vendit të saj.

Ajo lindi në vitin 1940 dhe u rrit në një qytet të vogël në Normandi. Prindërit, çojnë përpara familjen fillimisht si punëtorë e pastaj si tregëtarë të vegjël, duke hapur një dyqan ushqimoreje.

U martua në vitin 1964, por martesa e saj, nga erdhën në jetë dy fëmijë zgjati pak vjet.

Në vitet ’70 ajo bëhet pjesë e lëvizjes feministë në France dhe shkruan në të përditshmen “Le Monde”.

Pas studimeve në Universitetin e Rouen-it, ajo punoi si mësuese e shkollës së mesme dhe, nga viti 1977 deri në vitin 2000, si profesore në Qendrën Kombëtare d’Enseignement par Correspondance.

Në vitin 1974, ka shkruar veprën e saj të parë, “Les armoires vides” (“Sirtaret/kabinetet e zbrazura”. Me romanin “Vendi”  (1983) arriti të fitojë çmimin “Renaudot” një vit më pas. Libri “Vitet” i shkruar në 2008-ën konsiderohet si një nga kryeveprat e saj, prej të cilit është frymëzuar edhe një film me të njëjtin titull nga Sara Fgaier.  Në vitin 2011 shkruan librin “Bija tjetër” dedikuar motrës së saj të vdekur. Ndërsa nga veprat më të vona është “Kujtime vajze”, që së bashku me “Pasioni i fshehtë” e “Vendi i babait” janë të përkthyera edhe në shqip nga Botimet Dudaj.

Në librat e shkrimtares franceze, siç shpjegon Komiteti i “Nobel”, Ernaux “në një mënyrë koherente dhe nga këndvështrime të ndryshme, shqyrton një jetë të karakterizuar nga pabarazi të forta gjinore, gjuhësore dhe klasore. Rruga e saj drejt profesionit të shkrimtares ka qenë e gjatë dhe e mundimshme”. 

Kibri i saj i katërt, The Place, që e bëri atë të binte në sy. “The Years” i solli asaj çmimin French Prix Renaudot dhe një vend në listën e ngushtë për Man Booker International 2019.

“Puna e saj është pa kompromis dhe e shkruar me gjuhë të thjeshtë dhe të qartë”, shtoi Olsson. “Sa herë që ajo, me guxim të madh dhe saktësi klinike, zbulon ankthin e përvojës së saj duke përshkruar turpin, poshtërimin, xhelozinë ose paaftësinë për të parë se kush jeni, ajo arrin diçka të admirueshme dhe të përjetshme.” Annie Ernaux, mundi të kryesojë në garën e “Nobelit” ndaj shkrimtarëve si Salman Rushdie, Michel Houellebecq e Milan Kundera, të nxjerra nga mediet ndërkombëtare në krye të sondazheve si kandidat fitues të mundshëm.

Në vitin 1963, kur atëherë 23-vjeçarja Annie Ernaux mëson se është shtatzënë, turpi e pushton si një murtajë. Ajo është beqare dhe e di që një shtatzëni e padëshiruar do ta stigmatizojë atë dhe familjen e saj. Në kushte të paligjshme ajo kryen një abort duke rrezikuar jetën. Disa vite më vonë ajo do të regjistrojë kujtimet e saj, duke u përpjekur të kuptojë pse kjo përvojë e shënoi aq shumë, aq thellë. Ngjarja është historia e asaj traume, një traumë që nuk kaloi kurrë. Filmi që u vlerësua me Luanin e Artë në Festivalin e Filmit të Venecias 2021 u bazua në të njëjtin libër.

Një fakt interesant për shkrimtaren franceze, e solli në vëmendje shkrimtari Ylli Demneri dhe lidhet me një vizitë që ajo ka pasur në vendin tonë, gjatë viteve ’70, të dokumentuar edhe përmes filmimeve të saj personale.

revista.one/